Στο Urban Block 11, η αντίστιξη δομημένου και φυσικού, λευκού και γαιώδους, σκληρού και μαλακού, συνθέτει έναν χώρο όπου το πράσινο, οι φυτεμένες επιφάνειες και οι μεγάλες προβολές οργανώνουν σκιασμένα «εξωτερικά δωμάτια». Το φως και η σκιά γίνονται βασικά εργαλεία μορφοποίησης, διαμορφώνοντας ένα ευέλικτο μικροκλίμα και ακυρώνοντας το όριο ανάμεσα στο «μέσα» και το «έξω».
Αντίστοιχα, το OXYGEN προτείνει σχέσεις και χωρικές αφηγήσεις που συνδέουν τη βιωσιμότητα με την ποιητική διάσταση του χώρου. Η σκίαση, οι φυτεμένοι υπαίθριοι χώροι και οι πολλαπλές διαβαθμίσεις φωτός και υφής λειτουργούν ως συνθετικά στοιχεία που ενισχύουν τη φυσική αίσθηση και τη θερμική άνεση. Σε μία εποχή περιβαλλοντικής κρίσης και τεχνολογικής υπερέντασης, τα έργα αυτά επαναφέρουν το φυσικό στοιχείο ως ζωτική προϋπόθεση για την ποιότητα ζωής και την αρχιτεκτονική εμπειρία.
Στο πλαίσιο αυτό, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με την κα. Μυρτώ Κουτσοβούλου, συνεργάτιδα του γραφείου. Αρχιτέκτονας με σπουδές στην Αθήνα και το Εδιμβούργο, πολλαπλές διακρίσεις στο ενεργητικό της και ιδιαίτερη εξειδίκευση στη βιώσιμη αρχιτεκτονική, μάς ανέλυσε τις αρχές σχεδιασμού των έργων, τη δυναμική της σκίασης και τη συμβολή της στη διαμόρφωση σύγχρονων, ενεργειακά αποδοτικών χώρων.
Στα έργα σας βλέπουμε έντονη χρήση προβόλων, βεραντών και φυτεμένων επιφανειών. Ποιος είναι ο ενεργειακός ρόλος αυτών των στοιχείων στη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας;
Οι πρόβολοι, οι εξώστες – που λειτουργούν και ως στοιχεία προβόλου – καθώς και οι φυτεμένες επιφάνειες αποτελούν αρχιτεκτονικά στοιχεία που συμβάλλουν στην ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου, προσφέροντας θερμική προστασία στο κέλυφός του. Οι πρόβολοι ρυθμίζουν την ηλιακή ακτινοβολία παρέχοντας σκίαση ή επιτρέποντάς την όπου αυτό είναι επιθυμητό. Οι εξώστες λειτουργούν και ως παθητικά στοιχεία σκιασμού και δημιουργούν ενδιάμεσους, προστατευμένους χώρους. Οι φυτεμένες επιφάνειες αποτελούν ιδιαίτερα αποδοτική λύση ηλιοπροστασίας, καθώς προσφέρουν σκίαση, φυσικό δροσισμό μέσω εξάτμισης από τα φύλλα και συμβάλλουν στη βελτίωση του μικροκλίματος, μειώνοντας τη θερμική επιβάρυνση του κτιρίου.
Πώς οργανώνεται η σκίαση στους υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους του Urban Block 11; Πώς διαμορφώνει την καθημερινή εμπειρία των χρηστών;
Οργανώνεται μέσω μιας συνθετικής στρατηγικής που περιλαμβάνει στέγαστρα-πέργκολες, προβόλους (εξώστες) και φύτευση. Οι πέργκολες προσφέρουν διαφορετική ποιότητα σκιασμού, ηπιότερου και διαβαθμισμένου, ενώ οι πρόβολοι λειτουργούν ως παθητικά στοιχεία ηλιοπροστασίας, μειώνοντας την άμεση ηλιακή έκθεση και διαμορφώνοντας ενδιάμεσους, ημιπροστατευμένους χώρους. Η φύτευση παρέχει φυσική σκίαση, και βοηθά στη διαμόρφωση ευνοϊκού μικροκλίματος. Το σύνολο της προσέγγισης προσφέρει στους χρήστες διαφορετικές ποιότητες χώρων, είτε παραμένουν σε αυτούς είτε μετακινούνται, και ενισχύει τη βιωσιμότητα και τη λειτουργικότητά τους.
Το OXYGEN αντιλαμβάνεται το παιχνίδι φωτός και σκιάς ως κεντρικό στοιχείο του σχεδιασμού. Πώς το πετύχατε αυτό;
Στο έργο, ο χειρισμός του φωτός και της σκιάς αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο του σχεδιασμού και επιτυγχάνεται μέσω της επιλογής υλικών, και της σύνθεσης των αρχιτεκτονικών μορφών. Η διάτρηση αξιοποιείται ως εργαλείο τόσο μορφολογικό όσο και ως φίλτρο ηλιακής ακτινοβολίας, παράγοντας δυναμικά μοτίβα φωτός και σκιάς που μεταβάλλονται καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η διάτρηση αυτή συναντάται τόσο σε οριζόντια στοιχεία, όπως στην πέργκολα του roof garden, όσο και σε κατακόρυφα όπως είναι τα πλευρικά στοιχεία των εξωστών. Παράλληλα, το aluminum wire mesh που εφαρμόζεται στα επιμήκη ανοίγματα των πλάγιων όψεων, προσφέρει μερική σκίαση και οπτική διαφάνεια, ενισχύοντας την αίσθηση ελαφρότητας και διαβαθμισμένης ιδιωτικότητας του εσωτερικού.
Θα μπορούσαν συστήματα σκίασης να επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητα ενός αστικού συνόλου και να λειτουργήσουν ως «φίλτρο» ενάντια στην υπερθέρμανση του αστικού περιβάλλοντος;
Ναι, τα συστήματα σκίασης μπορούν να επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητα ενός αστικού συνόλου, λειτουργώντας παράλληλα ως κρίσιμο εργαλείο περιβαλλοντικού ελέγχου και στρατηγικής προσαρμογής στην κλιματική κρίση. Η εφαρμογή σκιαστικών συστημάτων αποτελεί βασικό μηχανισμό περιορισμού του ηλιασμού, τόσο στο κτιριακό κέλυφος όσο και στις εκτεθειμένες αστικές επιφάνειες (οδοστρώματα, δάπεδα, όψεις κοκ.) και περιορίζει τη θερμική ακτινοβολία που αυτές επανεκπέμπουν στο περιβάλλον. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της θερμικής άνεσης στους υπαίθριους χώρους, τη μείωση της ανάγκης για χρήση συστημάτων ψύξης (A/C) στα κτίρια, και, φυσικά, τη συνολική μείωση της αστικής θερμικής νησίδας (UHI).
Κατά πόσο θεωρείτε ότι η σκίαση μπορεί να συμβάλλει όχι μόνο στη βιοκλιματική απόδοση, αλλά και στην ψυχολογική και αισθητική ποιότητα ενός χώρου;
Πέρα από τον βιοκλιματικό της ρόλο, συνιστά εργαλείο αναβάθμισης της ψυχολογικής και αισθητικής ποιότητας ενός χώρου. Ο τρόπος οργάνωσής της – είτε μέσω φυσικών στοιχείων όπως η φύτευση, είτε μέσω τεχνητών διατάξεων όπως τα στέγαστρα – μπορεί να συμβάλλει στην εμπειρία του χρήστη, να ενισχύσει το αίσθημα προστασίας και να προσδώσει ποικιλία και ποιότητα στον χώρο. Παράλληλα, σκιαστικά συστήματα με υψηλές αρχιτεκτονικές ποιότητες δύνανται να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ταυτότητας του αστικού τοπίου.
Ποια είναι η φιλοσοφία σας όσον αφορά τη σύνδεση ενός κτιρίου με το φυσικό του περιβάλλον;
Η φιλοσοφία μου βασίζεται στην αρχή ότι το κτίριο οφείλει να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του – και όχι το αντίστροφο. Η αρχιτεκτονική σύνθεση ξεκινά με την ανάγνωση του τόπου – το κτίριο δεν αποτελεί αυτόνομο αντικείμενο, αλλά συνειδητή απάντηση στο περιβάλλον του. Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια της σύνδεσης με το φυσικό περιβάλλον δεν αφορά μόνο τη μορφή ή την υλικότητα, αλλά ένα ενεργό ηθικό και οικολογικό αποτύπωμα, όπου η αρχιτεκτονική παρεμβαίνει με σεβασμό, επίγνωση και ανταπόδοση.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο στοίχημα για την αρχιτεκτονική του μέλλοντος όσον αφορά την αλληλεπίδραση κτιρίου-περιβάλλοντος;
Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι να επαναπροσδιορίσει τη θέση της μέσα στον κόσμο όχι μόνο ως τεχνική πρακτική, αλλά ως πράξη φροντίδας και βαθιάς ενσυναίσθησης. Μπροστά στις πιεστικές προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, της ενεργειακής αστάθειας και της απώλειας φυσικών πόρων, δεν αρκούν πλέον οι τεχνοκρατικές λύσεις και τα «έξυπνα» συστήματα. Απαιτείται μια στροφή προς ένα ήθος σχεδιασμού που αναγνωρίζει την ευθραυστότητα του οικοσυστήματος και επιδιώκει την αρμονική συνύπαρξη του τεχνητού με το φυσικό.
Κλείνοντας, πείτε μας για το όραμα του γραφείου Potiropoulos+Partners.
Μια αρχιτεκτονική σκέψη που υπερβαίνει τα όρια του τυπικού σχεδιασμού, αντλώντας από την έρευνα, τον στοχασμό και τη διατομή επιστημονικών και δημιουργικών πεδίων. Το νέο τμήμα του γραφείου μας, το p+Research+Design τμήμα λειτουργεί εκτός του «τυπικού» πλαισίου της αρχιτεκτονικής σκέψης και παραγωγής, εμπλουτίζοντας την ερευνητική του δουλειά με γνώση και πληροφορία από μια σειρά επιστημονικών και δημιουργικών πεδίων, θέτοντας ερωτήματα και διερευνώντας απαντήσεις.
