Η αγορά σκίασης στην Ελλάδα γνωρίζει σημαντική ανάπτυξη, με τους επαγγελματίες να προσφέρουν λύσεις που συνδυάζουν λειτουργικότητα και αισθητική. Ωστόσο, η τοποθέτηση σκιάστρων σε αστικά και παραθεριστικά ακίνητα απαιτεί προσοχή στις νομοθετικές και πολεοδομικές διατάξεις. Σε μια εποχή που η ανάγκη για σκίαση σε κατοικίες και επαγγελματικούς χώρους εντείνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής και των παρατεταμένων περιόδων υψηλών θερμοκρασιών, οι λύσεις σκίασης αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στην καθημερινότητα των Ελλήνων.

Παρότι η ζήτηση είναι υψηλή, οι επαγγελματίες του κλάδου αντιμετωπίζουν πλήθος πολεοδομικών και γραφειοκρατικών προκλήσεων κατά την τοποθέτηση σκιαστικών κατασκευών, ειδικά σε διαφορετικά πολεοδομικά περιβάλλοντα — από πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα έως παραθεριστικές περιοχές.

Νομοθετικό πλαίσιο και απαιτούμενες άδειες

Η τοποθέτηση σκιάστρων (πέργκολες, τέντες, στέγαστρα, κινητές ή σταθερές κατασκευές) διέπεται από το ισχύον Πολεοδομικό Δίκαιο και τις διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ – Ν. 4067/2012). Οι σχετικές ρυθμίσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος του ακινήτου (κύρια κατοικία, εξοχική, επαγγελματικός χώρος), την πολεοδομική ζώνη (εντός ή εκτός σχεδίου), αλλά και το είδος και τη μόνιμη ή μη μόνιμη φύση της κατασκευής.

Οι επαγγελματίες σκίασης πρέπει να γνωρίζουν πως ακόμα και οι πιο «αθώες» ή προσωρινές κατασκευές μπορεί να απαιτούν έγκριση από την Πολεοδομία ή και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, εφόσον βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές ή σε διατηρητέα κτήρια.

Κατηγορίες κατασκευών και απαιτήσεις άδειας

Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 55174/2018 και τις εγκυκλίους του ΥΠΕΝ, οι σκιαστικές κατασκευές χωρίζονται, χονδρικά, σε τρεις κατηγορίες:

Μικρής κλίμακας εργασίες

Κατασκευές όπως αναδιπλούμενες τέντες ή πέργκολες μικρών διαστάσεων, που δεν επηρεάζουν τον φέροντα οργανισμό του κτιρίου. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται Έγκριση Εργασιών Μικρής Κλίμακας (ΕΕΜΚ), η οποία εκδίδεται από την αρμόδια Πολεοδομία, με υποβολή σχεδίων και τεχνικής έκθεσης από μηχανικό.

Κανονική άδεια δόμησης

Για σκιάστρα που εδράζονται στο έδαφος, έχουν σταθερή δομή και καλύπτουν μεγάλο εμβαδόν, π.χ. σταθερές πέργκολες με κεραμοσκεπή ή μονίμως εγκατεστημένα στέγαστρα, απαιτείται πλήρης άδεια δόμησης. Η διαδικασία είναι πιο απαιτητική, καθώς χρειάζεται πλήρης φάκελος, στατικά και αρχιτεκτονικά σχέδια, καθώς και έλεγχος από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Προσωρινές κατασκευές χωρίς άδεια

Υπάρχει και η περίπτωση των ελαφρών, πλήρως κινητών σκιαστικών (π.χ. ομπρέλες, κινητές τέντες με τροχούς), για τις οποίες δεν απαιτείται άδεια, υπό την προϋπόθεση ότι δεν είναι μόνιμα αγκυρωμένες και αφαιρούνται εύκολα.

Πολεοδομικές απαιτήσεις και σχεδιαστικές κατευθύνσεις

Ο Κώδικας Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) απαιτεί τη λήψη μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας, μεταξύ των οποίων η ηλιοπροστασία. Τα σκίαστρα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να μειώνουν τις θερμικές απώλειες το χειμώνα και τα θερμικά φορτία το καλοκαίρι, εξασφαλίζοντας παράλληλα φυσικό φωτισμό και αερισμό.

Η τοποθέτηση των σκιάστρων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον προσανατολισμό του κτιρίου, την κλιματική ζώνη και τις τοπικές συνθήκες. Για παράδειγμα, σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες, όπως η Κλιματική Ζώνη Α (π.χ. Κρήτη, Κυκλάδες), η ηλιοπροστασία είναι κρίσιμη για την εξασφάλιση θερμικής άνεσης και την εξοικονόμηση ενέργειας.

Από την άλλη πλευρά, η επιλογή των υλικών για τα σκίαστρα πρέπει να συνάδει με την αρχιτεκτονική του κτιρίου και το περιβάλλον. Η χρήση φυσικών υλικών, όπως ξύλο ή φυτά, μπορεί να ενισχύσει την αισθητική αξία του χώρου, ενώ η χρήση μεταλλικών ή συνθετικών υλικών προσφέρει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και μακροχρόνια απόδοση.

Ποια η διαδικασία αδειοδότησης και πώς γίνεται η υποβολή των αιτήσεων

Για την έκδοση οικοδομικής άδειας ή Άδειας Μικρής Κλίμακας, απαιτείται η κατάθεση μελέτης που περιλαμβάνει:

  • Αρχιτεκτονικά σχέδια: Σχέδια κάτοψης, όψεων και τομών που απεικονίζουν την τοποθέτηση και τις διαστάσεις των σκιάστρων.
  • Στατική μελέτη: Εφόσον τα σκίαστρα είναι σταθερά ή ενσωματωμένα στο κτίριο, απαιτείται στατική μελέτη που να διασφαλίζει την ασφάλεια της κατασκευής.
  • Μελέτη πυροπροστασίας: Ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, όπως δασικές ή παραθαλάσσιες περιοχές, απαιτείται μελέτη πυροπροστασίας που να εξασφαλίζει την ασφάλεια των κατοίκων και του κτιρίου.

Πρέπει, επιπλέον, να σημειωθεί ότι, σε περιοχές με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία ή σε κοινόχρηστους χώρους, η τοποθέτηση σκιάστρων απαιτεί την έγκριση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, το οποίο αξιολογεί την αισθητική ένταξη της κατασκευής στο περιβάλλον.

Τι ισχύει για τα παραθεριστικά ακίνητα

Σε περιοχές εκτός σχεδίου πόλεως ή σε παραθεριστικά ακίνητα, οι απαιτήσεις για άδειες μπορεί να διαφέρουν. Ωστόσο, η κατασκευή σκιάστρων πρέπει να συμμορφώνεται με τις γενικές πολεοδομικές διατάξεις και να μην παραβιάζει τις χρήσεις γης ή τις ζώνες προστασίας.

Συγκεκριμένα, σε εξοχικές κατοικίες, οι οποίες συχνά βρίσκονται εκτός σχεδίου, η πολεοδομική ευελιξία είναι μεγαλύτερη, αλλά μπορεί να υπάρχουν πολλοί περιβαλλοντικοί και δασικοί περιορισμοί. Για παράδειγμα, η κατασκευή σκιάστρων κοντά σε αιγιαλό, σε περιοχές Natura ή σε δασικά τμήματα (έστω και αμφισβητούμενα) επιβάλλει έλεγχο της νομιμότητας και ενδεχομένως σύμφωνη γνώμη από το Δασαρχείο ή την Κτηματική Υπηρεσία.

Επιπλέον, σε περιοχές που προστατεύονται από ειδικά πολεοδομικά, όπως οι αρχαιολογικοί χώροι, απαιτείται επιπλέον γνωμοδότηση ή άδεια από:

  • Την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων, εφόσον το ακίνητο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο.
  • Την Αρχαιολογική Υπηρεσία, όταν υπάρχει γειτνίαση ή επέμβαση σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να επιφέρουν καθυστερήσεις και απαιτούν εμπειρία στη διαχείριση αδειών και στη σύνταξη τεχνικών φακέλων που συμμορφώνονται με αυστηρά πρότυπα.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι επαγγελματίες σκίασης

Οι επαγγελματίες σκίασης καλούνται να συνεργάζονται στενά με πολιτικούς μηχανικούς και αρχιτέκτονες, ώστε να διασφαλίζεται η νομιμότητα κάθε κατασκευής. Ο τεχνίτης ή εγκαταστάτης φέρει ευθύνη για την τοποθέτηση, αλλά ο τελικός φάκελος αδειοδότησης απαιτεί υπογραφή μηχανικού.
Αρκετές περιπτώσεις παρανομιών αφορούν παρανοήσεις για το τι θεωρείται «προσωρινή» κατασκευή ή για την απόσταση που πρέπει να τηρείται από όμορα ακίνητα, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Είναι, λοιπόν, κρίσιμη η συνεργασία με διπλωματούχο μηχανικό για την προετοιμασία και την κατάθεση του φακέλου άδειας. Ο επαγγελματίας σκίασης θα πρέπει:

  • Να ενημερώνει τον πελάτη για το ενδεχόμενο απαίτησης άδειας.
  • Να αποφεύγει εγκαταστάσεις που δεν πληρούν τα κριτήρια νομιμότητας, καθώς υπάρχει κίνδυνος προστίμων ή κατεδάφισης.

Η αυθαίρετη τοποθέτηση σκιαστικών κατασκευών μπορεί να επιφέρει αυστηρά πρόστιμα, ιδίως όταν πρόκειται για χώρους μαζικής εστίασης ή τουριστικά καταλύματα. Το πρόστιμο για αυθαίρετη δόμηση μπορεί να ξεπερνά τα 500 €/τ.μ., ενώ προβλέπεται και υποχρέωση κατεδάφισης σε περιπτώσεις παραβάσεων σε προστατευόμενες περιοχές.

Επιπλέον, μπορεί να δοθεί εντολή κατεδάφισης από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ενώ μπορεί να προκύψει και αδυναμία μεταβίβασης του ακινήτου μέχρι τη νομιμοποίηση των σκιάστρων μέσω της διαδικασίας

τακτοποίησης (Ν. 4495/2017).
Σε κάθε περίπτωση, τα προϊόντα σκίασης που προσφέρονται στην ελληνική αγορά θα πρέπει να διαθέτουν:

  • Πιστοποίηση CE, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 305/2011.
  • Αντοχή σε ανέμους (σύμφωνα με το πρότυπο EN 13561).
  • Ανθεκτικότητα στην ακτινοβολία UV και στην υγρασία.

Η χρήση πιστοποιημένων και τυποποιημένων προϊόντων καθιστά πιο εύκολη την τεκμηρίωση και έγκριση της τοποθέτησης από τις πολεοδομικές υπηρεσίες.

Τι πρέπει να προσέχουν οι επαγγελματίες σκίασης ανά κατηγορία ακινήτου

Όσον αφορά στην εγκατάσταση σκιάστρων σε πολυκατοικίες, αυτή συχνά εμπλέκει κοινόκτητους ή κοινόχρηστους χώρους. Οι επαγγελματίες πρέπει να εξασφαλίζουν:

  • Απόφαση της γενικής συνέλευσης των ιδιοκτητών.
  • Εναρμόνιση με τον κανονισμό της πολυκατοικίας.
  • Ομοιομορφία στην εμφάνιση των σκιάστρων (χρώμα, υλικό, διάσταση).

Η τοποθέτηση «αυθαίρετων» τεντών από μεμονωμένους ενοίκους μπορεί να δημιουργήσει νομικά προβλήματα και εντάσεις μεταξύ ιδιοκτητών.

Από την άλλη, στα καταστήματα εστίασης, οι επαγγελματίες συχνά καλούνται να εγκαταστήσουν πέργκολες ή συστήματα σκίασης για υπαίθριους χώρους. Στην περίπτωση αυτή:

  • Απαιτείται έγκριση από τον Δήμο για τη χρήση κοινόχρηστου χώρου (πεζοδρόμιο, πλατεία).
  • Πρέπει να τηρείται η απόσταση από οδούς και εξόδους κινδύνου.
  • Η εγκατάσταση δεν πρέπει να δημιουργεί εμπόδια στην κυκλοφορία πεζών ή ΑμεΑ.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η τοποθέτηση σκιάστρων σε αστικά και παραθεριστικά ακίνητα στην Ελλάδα δεν είναι απλή υπόθεση. Οι επαγγελματίες σκίασης καλούνται να λειτουργούν με γνώση της ισχύουσας νομοθεσίας, τεχνική επάρκεια και υπευθυνότητα απέναντι στον πελάτη και στο περιβάλλον.

Η συνεργασία με μηχανικούς, η τήρηση των πολεοδομικών όρων και η χρήση πιστοποιημένων υλικών αποτελούν τα θεμέλια για την ορθή και βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου. Παράλληλα, η ενεργός παρακολούθηση των εξελίξεων στην πολεοδομική νομοθεσία και η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σκίασης μπορούν να δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο χώρο.