Νέα Εκστρατεία Υγείας & Ασφάλειας Εργασίας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Ασφάλειας  & Υγείας (EU-OSHA) 2020 – 2022: Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας. Στις 12 Οκτωβρίου 2020 ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Ασφάλειας & Υγείας (EU-OSHA) ανακοίνωσε επίσηµα την έναρξη της νέας εκστρατείας από τη σειρά «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» µε θέµα τις µυοσκελετικές παθήσεις η οποία θα έχει διάρκεια 3 χρόνια.

Το µήνυµα των εκστρατειών «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» είναι ότι η ασφάλεια και η υγεία στους χώρους εργασίας µάς αφορά όλους: και προσωπικά τους εργαζόµενους αλλά και τις επιχειρήσεις.

Στα πλαίσια των εκστρατειών, η EU-OSHA βοηθάει ώστε οι εργοδότες να προάγουν το µήνυµα-αφιέρωµα, παρέχοντας δωρεάν πρακτικούς οδηγούς και εργαλεία. Κάθε εκστρατεία προβλέπει επίσης και την απονοµή βραβείων καλής πρακτικής και κινηµατογραφικού βραβείου για τους ασφαλείς και υγιείς χώρους εργασίας για όσους συµµετέχουν.

Οι εν λόγω εκστρατείες είναι οι µεγαλύτερες του είδους τους παγκοσµίως και το άρθρο αυτό αποτελεί µία πρόσκληση για ενίσχυση της εκστρατείας µε τη χρήση του υλικού για ενηµέρωση του προσωπικού πάνω στους κινδύνους των εργασιακών χώρων και τις επιπτώσεις τους, εν προκειµένω τις µυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ).

Στην Ευρώπη, οι µυοσκελετικές παθήσεις εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα υγείας που συνδέονται µε την εργασία.

Συγκεκριµένες στάσεις του σώµατος, έκθεση σε επαναλαµβανόµενες κινήσεις ή σε στάσεις που προκαλούν κούραση ή πόνο, µεταφορά ή µετακίνηση βαρέων φορτίων αποτελούν στο σύνολό τους πολύ συνηθισµένους παράγοντες κινδύνου που µπορούν να προκαλέσουν µυοσκελετικές παθήσεις. Δεδοµένης της συχνότητας των µυοσκελετικών παθήσεων που συνδέονται µε την εργασία, είναι προφανές ότι χρειάζεται µεγαλύτερη δραστηριοποίηση για την αύξηση της ενηµέρωσης σχετικά µε τους τρόπους πρόληψης.

Στο πλαίσιο της εκστρατείας θα εξεταστούν διεξοδικά οι αιτίες αυτού του χρόνιου προβλήµατος. Ο σκοπός είναι να διαδοθούν πληροφορίες υψηλής ποιότητας για το ζήτηµα αυτό, να προωθηθεί µια ενιαία προσέγγιση για τη διαχείριση του προβλήµατος και να προσφερθούν πρακτικά εργαλεία και λύσεις που θα είναι χρήσιµα για τους χώρους εργασίας.

Ο γράφων επελέγη από την EU-OSHA να είναι στους ειδικούς οι οποίοι θα διαδώσουν το µήνυµα σε όλη την ΕΕ αλλά και θα µεταφέρουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισµό τόσο τα προβλήµατα όσο και τις καλές πρακτικές.

Μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ)

Οι µυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ) είναι µία από τις συνηθέστερες παθήσεις που σχετίζονται µε την εργασία. Εκατοµµύρια εργαζόµενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη πάσχουν από ΜΣΔ, το δε κόστος που συνεπάγονται οι εν λόγω διαταραχές για τους εργοδότες ανέρχεται σε δισεκατοµµύρια ευρώ. Η αντιµετώπιση των ΜΣΔ συµβάλλει στη βελτίωση της ζωής των εργαζοµένων, αλλά είναι και επιχειρηµατικά ορθή επιλογή.

Οι µυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ) που σχετίζονται µε την εργασία αφορούν ενοχλήσεις στην πλάτη, στον αυχένα, στους ώµους καθώς και στα άνω και κάτω άκρα. Περιλαµβάνουν κάθε βλάβη ή διαταραχή των αρθρώσεων ή άλλων ιστών. Τα προβλήµατα υγείας κυµαίνονται από τις ελαφρές ενοχλήσεις και τους πόνους έως τις σοβαρές ασθένειες που απαιτούν τη διακοπή της εργασίας ή την υποβολή σε θεραπευτική αγωγή. Σε πιο χρόνιες περιπτώσεις, ενδέχεται να οδηγούν σε αναπηρία και να επιβάλλουν την αποχώρηση από την εργασία.

Αιτίες των ΜΣΔ

Οι περισσότερες ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία αναπτύσσονται µε την πάροδο του χρόνου. Συνήθως οι ΜΣΔ δεν οφείλονται σε µία µόνο αιτία, αλλά στον συνδυασµό διαφόρων παραγόντων, µεταξύ των οποίων περιλαµβάνονται φυσικοί και εµβιοµηχανικοί παράγοντες, οργανωτικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, καθώς και ατοµικοί παράγοντες.

Στους φυσικούς και εµβιοµηχανικούς παράγοντες συγκαταλέγονται:

  • Ο χειρισµός φορτίων, ιδίως κατά τη στροφή και την κάµψη του κορµού
  • Οι επαναλαµβανόµενες κινήσεις ή οι κινήσεις που απαιτούν δύναµη
  • Οι επίπονες και οι στατικές στάσεις του σώµατος
  • Οι κραδασµοί, ο ανεπαρκής φωτισµός ή τα εργασιακά περιβάλλοντα µε συνθήκες ψύχους
  • Η ταχύρρυθµη εργασία
  • Η παρατεταµένη καθιστική εργασία ή η ορθοστασία στην ίδια θέση

Στους οργανωτικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες συγκαταλέγονται:

  • Υψηλές απαιτήσεις εργασίας και χαµηλός βαθµός αυτονοµίας
  • Απουσία διαλειµµάτων ή ευκαιριών για αλλαγή στάσεων εργασίας
  • Εργασία που απαιτεί µεγάλη ταχύτητα, µεταξύ άλλων εξαιτίας της εφαρµογής νέων τεχνολογιών
  • Πολύωρη εργασία και εργασία σε βάρδιες
  • Εκφοβισµός, παρενόχληση και διακρίσεις στον χώρο εργασίας
  • Χαµηλός βαθµός ικανοποίησης από την εργασία

Όλοι οι ψυχοκοινωνικοί και οργανωτικοί κίνδυνοι γενικότερα (ιδίως εάν συνδυάζονται µε σωµατικούς κινδύνους), µπορεί να προκαλέσουν άγχος, κόπωση και αγχώδεις διαταραχές που µε τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης ΜΣΔ.

Ατοµικοί παράγοντες κινδύνου µπορεί να είναι οι εξής:

  • Το ιατρικό ιστορικό
  • Η φυσική κατάσταση
  • Ο τρόπος ζωής και οι συνήθειες (π.χ. κάπνισµα, ανεπαρκής σωµατική άσκηση)

Εκτίµηση κινδύνου

Δεν υπάρχει µία και µόνη λύση, ενδέχεται δε να χρειαστούν οι συµβουλές ειδικού γιατρού για την αντιµετώπιση σπάνιων ή σοβαρών προβληµάτων. Ωστόσο, πολλές λύσεις είναι απλές και φθηνές, π.χ. η χορήγηση τροχιοδροµικού µεταφορέα (τρόλεϊ) για τη διευκόλυνση του χειρισµού προϊόντων ή την αλλαγή θέσης αντικειµένων πάνω σε γραφεία.

Για την αντιµετώπιση των ΜΣΔ, οι εργοδότες πρέπει να συνδυάζουν:

  • Εκτίµηση των κινδύνων: Εφαρµόστε ολιστική προσέγγιση, η οποία θα εκτιµά και θα αντιµετωπίζει συνολικά τις αιτίες (βλ. ανωτέρω). Είναι επίσης σηµαντικό να λαµβάνονται υπόψη οι οµάδες εκείνες των εργαζοµένων που κινδυνεύουν περισσότερο από ΜΣΔ. Η βασική προτεραιότητα είναι τόσο η εξάλειψη των κινδύνων όσο και η προσαρµογή της εργασίας στον εργαζόµενο.
  • Συµµετοχή των εργαζοµένων: Καλέστε το προσωπικό και τους εκπροσώπους του να συµµετάσχουν στο διάλογο σχετικά µε τα πιθανά προβλήµατα και τις λύσεις τους.

Σχέδιο προληπτικής δράσης

Αφού ολοκληρωθεί η εκτίµηση κινδύνων, θα πρέπει να καταρτιστεί κατάλογος των µέτρων, κατά σειρά προτεραιότητας, καθώς και των εργαζοµένων και των εκπροσώπων τους που θα συµµετέχουν στην εφαρµογή τους. Οι ενέργειες θα πρέπει να επικεντρώνονται στην πρωτογενή πρόληψη, αλλά και στα µέτρα για την ελαχιστοποίηση της σοβαρότητας τυχόν τραυµατισµού. Είναι σηµαντικό να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εργαζόµενοι αφενός λαµβάνουν κατάλληλες πληροφορίες, εκπαίδευση και κατάρτιση σχετικά µε την ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας και αφετέρου γνωρίζουν πώς να αποφεύγουν συγκεκριµένους κινδύνους και παράγοντες κινδύνου.

Τα µέτρα εφαρµόζονται στους ακόλουθους τοµείς:

  • Διαρρύθµιση του χώρου εργασίας: Προσαρµόστε τη διαρρύθµιση του χώρου εργασίας και βελτιώστε τη στάση του σώµατος κατά την εργασία.
  • Εξοπλισµός: Διασφαλίστε ότι είναι εργονοµικά σχεδιασµένος και κατάλληλος για την εκτέλεση των καθηκόντων.
  • Καθήκοντα: Αλλάξτε µεθόδους εργασίας ή εργαλεία.
  • Διαχείριση: Σχεδιάστε τις εργασίες µε στόχο την αποφυγή της εκτέλεσης επαναλαµβανόµενων ή παρατεταµένων εργασιών σε ακατάλληλες στάσεις. Να προγραµµατίζετε διαλείµµατα ανάπαυσης, να εναλλάσσετε τις θέσεις εργασίας και να ανακατανέµετε τα εργασιακά καθήκοντα.
  • Οργανωτικοί παράγοντες: Αναπτύξτε πολιτική για τις ΜΣΔ, µε σκοπό τόσο τη βελτίωση της οργάνωσης της εργασίας και του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος στο χώρο εργασίας όσο και την προαγωγή της µυοσκελετικής υγείας.

Οι δράσεις πρόληψης πρέπει να λαµβάνουν επίσης υπόψη τις τεχνολογικές αλλαγές στον εξοπλισµό, την ψηφιοποίηση των εργασιακών διαδικασιών και τις συναφείς αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας.

Η προσέγγιση για τη διαχείριση των ΜΣΔ πρέπει επίσης να εστιάζεται στην παρακολούθηση και προαγωγή της υγείας καθώς και στην αποκατάσταση και επανενσωµάτωση των εργαζοµένων που ήδη πάσχουν από ΜΣΔ.

Έρευνα σχετικά µε τις ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία

Ο EU-OSHA υλοποίησε πολυετές έργο ανασκόπησης της ΕΑΥ όσον αφορά τις ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία. Στόχος του έργου ήταν η διερεύνηση των ζητηµάτων ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία, η βελτίωση της κατανόησης αυτού του θέµατος και ο προσδιορισµός αποτελεσµατικών τρόπων πρόληψης των ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία. Το έργο εξέτασε επίσης πολιτικές και µέτρα στο χώρο εργασίας για την πρόληψη των ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία και για τη διαχείριση των χρόνιων ΜΣΔ, καθώς και µέτρα για την υποστήριξη της αποκατάστασης και της επιστροφής των εργαζοµένων στην εργασία. Το έργο ανασκόπησης της ΕΑΥ ανταποκρίνεται στις ανάγκες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των ερευνητών, ενώ παράλληλα συµπληρώνει την εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας».

Ευρωπαϊκή νοµοθεσία

Οι ευρωπαϊκές οδηγίες, οι ενωσιακές στρατηγικές για την επαγγελµατική ασφάλεια και υγεία, οι κανονισµοί των κρατών µελών και οι κατευθυντήριες γραµµές ορθών πρακτικών έχουν ήδη αναγνωρίσει τη σηµασία της πρόληψης των ΜΣΔ.

Οι κίνδυνοι από τις ΜΣΔ που σχετίζονται µε την εργασία εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της οδηγίας-πλαισίου για την ΕΑΥ, η οποία αποσκοπεί στην προστασία των εργαζοµένων από κινδύνους που σχετίζονται µε την εργασία εν γένει και ορίζει την ευθύνη του εργοδότη να διασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Έχουν εκδοθεί ειδικές οδηγίες για την αντιµετώπιση ορισµένων κινδύνων που σχετίζονται µε τις ΜΣΔ, ειδικότερα η οδηγία για τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, η οδηγία για τον εξοπλισµό µε οθόνη οπτικής απεικόνισης και η οδηγία για τους κραδασµούς. Η ο.δηγία για τη χρησιµοποίηση εξοπλισµού εργασίας αφορά τις στάσεις των εργαζοµένων κατά τη χρήση εξοπλισµού εργασίας και καθιστά σαφές ότι οι εργοδότες πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τις αρχές της εργονοµίας ώστε να συµµορφώνονται µε τις ελάχιστες απαιτήσεις ΕΑΥ.

Ο EU-OSHA παρακολουθεί τη συχνότητα, τις αιτίες και την πρόληψη των ΜΣΔ και υποστηρίζει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

(Προσαρµογή από την ιστοσελίδα https://osha.europa.eu/el/healthy-workplaces-campaigns)

Γιώργος Σκρουμπέλος
Δρ Μηχανολόγος Μηχανικός
Γενικός Διευθυντής RMS ΕΞΥΠΠ
Πρόεδρος Επιτροπής Υγείας & Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Εταιρειών Συντήρησης