Στο πλαίσιο της έκθεσης «Time Space Existence» στη Βενετία, το αρχιτεκτονικό γραφείο MVRDV συνεργάστηκε με τις Metadecor, Airshade, Alumet και άλλους εξειδικευμένους εταίρους για τη δημιουργία του SOMBRA Pavilion. Με σχεδιασμό εμπνευσμένο από τους ηλιοδείκτες — μηχανισμούς που προσομοιώνουν την κίνηση του ήλιου — αυτή η «ωδή στον ήλιο» προσφέρει μια δυναμική αρχιτεκτονική κατασκευή σκίασης στους κήπους Giardini Marinaressa του European Cultural Centre για το επόμενο πεντάμηνο.

Το περίπτερο SOMBRA — όνομα που προκύπτει από τη σύνθεση των λατινικών λέξεων sol (ήλιος) και umbra (σκιά) — λειτουργεί ως εντυπωσιακή εφαρμογή μιας καινοτόμου τεχνολογίας: κινητικών αρχιτεκτονικών στοιχείων που βασίζονται αποκλειστικά σε παθητικές φυσικές αρχές για τη δημιουργία σκιάς, χωρίς την υποστήριξη ηλεκτρονικών ή μηχανικών κινητήρων, χωρίς την ανάγκη ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο Winy Maas, συνιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου MVRDV, σημειώνει: «Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η λειτουργία του βασίζεται αποκλειστικά στην πίεση του αέρα. Αξιοποιούμε τις γνώσεις μας γύρω από τον ήλιο. Εργαζόμαστε εντατικά πάνω στη μελέτη της σκιάς και του φωτός, ερευνώντας πολύπλοκα ηλιακά ζητήματα».

Η κατασκευή αποτελείται από έξι μεταλλικά τόξα, προσανατολισμένα στον ήλιο, με το ανώτερο και κατώτερο τόξο να ανταποκρίνονται στις ηλιακές γωνίες των θερινών και χειμερινών ηλιοστασίων αντίστοιχα. Τα τόξα, κατασκευασμένα από επαναχρησιμοποιημένες δοκούς προηγούμενου έργου, υποστηρίζουν τριγωνικά πάνελ από διάτρητα πετάσματα MD Formatura της Metadecor, τα οποία δημιουργούν φίλτρο σκίασης με μεταβαλλόμενη διαπερατότητα.

Τα πάνελ είναι αρθρωτά και προσαρμόζονται δυναμικά στις συνθήκες ηλιοφάνειας. Σε συνθήκες ήπιας ηλιοφάνειας παραμένουν ανοιχτά, διατηρώντας την οπτική διαφάνεια της δομής, ενώ σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία, επιμέρους πάνελ κλείνουν, προσφέροντας σκίαση. Η συνολική εικόνα της κατασκευής παραπέμπει σε έναν ζωντανό οργανισμό, ο οποίος μεταβάλλει τη μορφή και τη στάση του καθώς ο ήλιος διαγράφει την καθημερινή του πορεία, αντιδρώντας φυσικά στις μεταβολές του περιβάλλοντος.

Ειδικότερα, η λειτουργία επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσω φυσικών μηχανισμών, αξιοποιώντας την τεχνολογία Airshade. Στο εσωτερικό των καμπυλωτών καμάρων βρίσκονται μικροί αεροθάλαμοι. Όταν το άμεσο ηλιακό φως θερμαίνει μικρούς αεροθαλάμους ενσωματωμένους στα νεύρα της κατασκευής, η πίεση του αέρα αυξάνεται, διογκώνοντας μικρούς αερόσακους που συνδέονται με τα πάνελ. Καθώς οι αερόσακοι φουσκώνουν, συστέλλονται, μετακινώντας τα πάνελ ώστε να κλείσουν και να δημιουργήσουν σκιά. Όταν ο ήλιος αλλάξει θέση και οι αεροθάλαμοι κρυώσουν, η πίεση μειώνεται και τα πάνελ επανέρχονται στην αρχική τους θέση. Δηλαδή εφαρμόζοντας αρχές soft robotics, ο αερόσακος διαστέλλεται και συστέλλεται σαν μυϊκή ίνα, υπερνικώντας το ελατήριο του μεντεσέ και κλείνοντας το πάνελ.

Το SOMBRA Pavilion αποτελεί έτσι ένα αρχιτεκτονικό πείραμα για τον δυναμικό έλεγχο φωτισμού, θερμικής άνεσης και φυσικού αερισμού, επιτυγχάνοντας μηδενικές λειτουργικές εκπομπές άνθρακα.
Όπως σημειώνει ο συνεργάτης της MVRDV, Bertrand Schippan: «Με την κλιματική κρίση να επιταχύνεται, είναι σαφές ότι η αρχιτεκτονική του μέλλοντος πρέπει να ευθυγραμμιστεί ουσιαστικά με το φυσικό περιβάλλον. Το SOMBRA αποτελεί μια απόδειξη αυτής της φιλοσοφίας: μια αρχιτεκτονική που αισθάνεται και ανταποκρίνεται στο περιβάλλον της, με τρόπο αντίστοιχο της συμπεριφοράς των φυτών».

Η αφιέρωση στον ήλιο αποτυπώνεται και στις λεπτομέρειες σχεδιασμού: η κυκλική δαπέδια επιφάνεια φέρει χαραγμένο το πολικό διάγραμμα της τροχιάς του ήλιου, βάσει του οποίου διαμορφώθηκε η γεωμετρία της κατασκευής. Επιπλέον, στην κάτω επιφάνεια των καμάρων είναι χαραγμένες οι λέξεις «ήλιος και σκιά» σε περισσότερες από 200 γλώσσες, ως αναφορά στην ονομασία του και ως υπενθύμιση ότι η σχέση του ανθρώπου με τον ήλιο είναι μια οικουμενική εμπειρία.

Πηγή: mvrdv.com