«Ουδέν κακόν αμιγές καλού» και αντιστρόφως έλεγαν οι αρχαίοι. Ο ήλιος ο ζωοδότης και ζωογόνος είναι και αυτός επικίνδυνος υπό συνθήκες. Τα είδη σκίασης, πέραν της αισθητικής και μικροκλιματικής άνεσης που προσφέρουν, αποτελούν και ένα είδος προστασίας της υγείας μας. Όμως, πώς οι επαγγελματίες σκίασης μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους από όλους τους κινδύνους στους εργασιακούς τους χώρους;
Το «κάτι» που δε συμβαίνει ποτέ… μέχρι να συμβεί
Τα θέματα Υγείας & Ασφάλειας Εργασίας είναι από τους πιο παρεξηγημένα επιστημονικά αλλά και επαγγελματικά αντικείμενα. Όλοι θέλουμε να απολαμβάνουμε τα αγαθά της άνεσης και ευελιξίας που προσφέρει μία υγιεινή ζωή, όμως σπάνια κάνουμε στην πράξη κάτι γι’ αυτό συνειδητά. Σε μία εποχή στην οποία η τεχνολογία κατέχει τα ηνία των εξελίξεων, η ταχύτητα και η ποικιλία των ερεθισμάτων δεν μας αφήνει περιθώρια για άλλες σκέψεις. Αυτό που οι προηγούμενες γενιές θεωρούσαν μία δύσκολη καθημερινότητα τώρα πλέον αποτελεί ιστορία για τα παιδιά. Τώρα, όλα λύνονται με ευκολία και όλα όσα σχετίζονται με την ευημερία μας μοιάζουν μάλλον εύκολα και αυτονόητα παρά τη δυσφορία μας. Εκτός… αν συμβεί «κάτι». Ένα «κάτι» απροσδιόριστο και για τον τρόπο σκέψης μας στατιστικά απίθανο. Τόσο απίθανο που όταν αυτό το «κάτι» συμβεί το θεωρούμε απίστευτη «ατυχία».
Ο παρεξηγημένος ρόλος του Τεχνικού Ασφαλείας
Όσο και «απλή» να θεωρείται μία δραστηριότητα ενέχει κινδύνους. Κινδύνους ατυχήματος του προσωπικού αλλά και των πελατών. Το κόστος αυτών των ατυχημάτων στους εργασιακούς χώρους των αναπτυγμένων χωρών επιβαρύνει τόσο πολύ το ασφαλιστικό σύστημα ώστε ο νομοθέτης έχει πλέον καταστήσει υποχρεωτική τη λήψη μέτρων πρόληψης των ατυχημάτων. Ο σύμβουλος της επιχείρησης σε θέματα πρόληψης ατυχημάτων ή Υγείας και Ασφάλειας Εργασίας (ΥΑΕ) είναι ο Τεχνικός Ασφαλείας (ΤΑ). Σύμφωνα με τη νομοθεσία ο ρόλος του ΤΑ είναι να αναγνωρίζει τους κινδύνους στο χώρο εργασίας και να συμβουλεύει τον εργοδότη σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να πάρει ώστε να μη συμβεί κάποιο ατύχημα. Όλες, ανεξαιρέτως, οι επιχειρήσεις που απασχολούν έστω και ένα άτομο, πρέπει να διαθέτουν υπηρεσίες ΤΑ.
Φυσικά και σε αυτόν τον τομέα υπάρχει μία στρέβλωση αγοράς. Οι εργοδότες νομίζουν ότι ο ΤΑ είναι ένας επαγγελματίας που τον πληρώνουν για να παίζει τον ρόλο:
- Του αγορανομικού υπεύθυνου σε περίπτωση ατυχήματος. Ουδέν αναληθέστερον, γιατί η νομοθεσία είναι σαφής. Ο εργοδότης είναι αποκλειστικά υπεύθυνος ποινικά και αστικά εάν συμβεί ένα ατύχημα στους χώρους ευθύνης που αυτός ελέγχει. Ο ΤΑ μπορεί και αυτός να κατηγορηθεί για αμέλεια, λόγω έλλειψης πληρότητας του συμβουλευτικού του ρόλου, ο εργοδότης όμως παραμένει ΠΑΝΤΑ απολύτως υπόλογος.
- Του ασφαλιστή. Ο ΤΑ δεν υποκαθιστά ούτε είναι υπεύθυνος για την αστική ευθύνη του εργοδότη ούτε είναι δυνατή η μεταβίβαση της ευθύνης εργοδότη σε αυτόν.
Ποιος είναι όμως ο θεσμικός ρόλος του ΤΑ και πώς τον αντιλαμβάνεται η αγορά; Θα ξεκινήσουμε από το δεύτερο. Οι περισσότεροι επιχειρηματίες-εργοδότες με εμπορικά καταστήματα, μη γνωρίζοντας αν και οφείλουν, το νομικό πλαίσιο είτε αναλαμβάνουν οι ίδιοι τον ρόλο του ΤΑ χωρίς τεχνογνωσία, είτε αναθέτουν σε κάποιον που έχει τα προσόντα (συγκεκριμένης κατηγορίας πτυχίο ή αδειοδοτημένη εταιρεία ΕΞΥΠΠ) την παροχή αυτών των υπηρεσιών. Φυσικά υπάρχουν και αυτοί που δε διαθέτουν αυτήν την υπηρεσία καθόλου. Σε λίγες περιπτώσεις οι εργοδότες αναθέτουν σε τρίτους την παροχή της υπηρεσίας ζητώντας πραγματικές υπηρεσίες, χωρίς να έχουν αντίληψη του περιεχομένου τους. Αυτό δημιουργεί το φαινόμενο της παροχής τυπικών υπηρεσιών από πλευράς ΤΑ και απαίτησης φθηνών υπηρεσιών από πλευράς εργοδότη.
Όλα αυτά καλώς μέχρι να συμβεί «κάτι».
Όταν «κάτι» τελικά συμβεί
Ένα ατύχημα είναι σπάνιο στατιστικά γεγονός αλλά έχει κάποιες ιδιαιτερότητες:
- Δεν προειδοποιεί και μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή αλλά και να επαναληφθεί.
- Έχει πολύ μεγάλο έμμεσο κόστος.
- Μπορεί να έχει και μεγάλο άμεσο κόστος με αποτέλεσμα να προκαλέσει μεγάλη επιχειρηματική ζημιά και υπό συνθήκες ανεπανόρθωτη.
- Η επιχείρηση γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης ή στοχοποιείται από επιτήδειους ή τρίτους.
Όταν λοιπόν συμβεί ένα ατύχημα η αναστάτωση που προκαλείται είναι σημαντική γιατί, πέρα από την σωματική βλάβη των παθόντων, πλήττεται και η φήμη της αλλά και χάνεται πολύς χρόνος και δημιουργούνται πολλά μη προγραμματισμένα έξοδα άμεσου χαρακτήρα.
Πρόληψη των εργασιακών ατυχημάτων
Η λήψη μέτρων πρόληψης ατυχημάτων είναι μία στρατηγική που πρέπει να υιοθετεί κάθε εταιρεία ανεξάρτητα από το μέγεθός της.
Ο στρατηγικός σχεδιασμός που θα αναπτυχθεί μπορεί να μειώσει κατά πολύ τόσο τη στατιστική πιθανότητα του να συμβεί το «κάτι», αλλά και να προετοιμάσει την επιχείρηση εάν μολαταύτα κάτι συμβεί. Έτσι η επιχείρηση προφυλάσσεται από δυσάρεστες εκπλήξεις μιας και βρίσκεται πάντα σε ένα βαθμό ετοιμότητας.
Άλλωστε, η νομοθεσία απαιτεί ο εργοδότης να έχει αναγνωρίσει τις ανασφαλείς συνθήκες που επικρατούν στο χώρο του, να τις έχει καταγράψει σε ειδικό βιβλίο και να έχει λάβει τα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων για την Υγεία & Ασφάλεια του προσωπικού του. Η υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού απαιτεί κάποια στάδια τα οποία αναφέρονται στις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τη νομοθεσία και αποτελούν πλαίσιο προδιαγραφών, ήτοι περίγραμμα γενικών αρχών προς εξειδίκευση ανάλογα με τη μορφή της δραστηριότητας ενός εκάστου.
Τα στάδια αυτά περιλαμβάνουν τους εξής βασικούς πυλώνες:
- Αναγνώριση των κινδύνων των εργασιακών χώρων για τους εργαζόμενους και λοιπούς τρίτους.
- Ανάπτυξη συνόλου Διαδικασιών, Οδηγιών και Κανόνων Ασφαλούς Εργασίας για όλους.
- Ενημέρωση και εκπαίδευση του προσωπικού στα ανωτέρω.
- Επιτήρηση της εφαρμογής των ανωτέρω κανόνων με ευθύνη του εργοδότη.
- Αναθεώρηση των ανωτέρω προδιαγραφών και μεθόδων με στόχο την περαιτέρω συνεχή βελτίωση στα θέματα ΥΑΕ.
- Λειτουργία με βάση ένα Διοικητικό Σχέδιο Ενεργειών ώστε να διασφαλίζεται η καθολική συμμετοχή του προσωπικού όλης της ιεραρχίας στο Πρόγραμμα ΥΑΕ
Ο ΤΑ είναι ο θεσμικός σύμβουλος της επιχείρησης ο οποίος συμβάλλει στη δημιουργία των ανωτέρω πυλώνων και ενημερώνει τον εργοδότη για τις αποκλίσεις από τους στόχους που έχουν τεθεί ως μέρος της υλοποίησης του στρατηγικού σχεδιασμού και μεταφέρει την πληροφόρηση για την επιτυχή πορεία του Προγράμματος ΥΑΕ στο χώρο εργασίας.
Στα επόμενα άρθρα θα αναλύσουμε τον τρόπο ανάπτυξης μίας στρατηγικής ΥΑΕ ευθυγραμμισμένης με το νόμο αλλά και πρακτικά εφαρμόσιμη με πολλά παραδείγματα.
Δρ Γιώργος Σκρουμπέλος – Μηχανολόγος Μηχανικός Διευθύνων Σύμβουλος RMS ΕΞΥΠΠ ΙΚΕ
